Cốm làng
Vòng và cách thưởng thức Cốm
Cốm Làng Vòng là một đặc sản ẩm thực của Việt Nam
nói chung và là đặc sản nổi tiếng vào hang bậc nhất của Hà Nội nói riêng. Đây
là một sản phẩm đặc trưng của làng Vòng (hay còn gọi là thôn Hậu) nay là phường
Dịch Vọng Hậu, quận Cầu Giấy, Hà Nội.
Nguyên
Liệu: Cốm Làng Vòng
được làm từ loại lúa nếp hoa vàng và là
loại lúa non, nhưng không non quá vì sẽ làm cốm bị nát, cũng không già quá vì
cốm sẽ cứng, ăn mất vị ngon.
Sàng Lọc
Thóc: Lúa mới gặt
về cần được tuốt, lấy thóc. Sau đó sàng bỏ rơm, đãi qua nước để loại bỏ các hạt
thóc lép.
Rang Thóc: Thóc sau khi đãi sạch, cho vào chảo
rang, quá trình rang phải đảo đều thóc, hiện chảo rang thóc để làm cốm có gắng
theo mấy đảo tự động. Bếp lò để rang cốm nếu cầu kỳ thường phải đắp xỉ than
nhưng không đốt than mà dùng củi, và chảo rang thường bằng gang đúc. Rang
khoảng 30 phút thì xem thử bằng cách đặt 5 hạt lên miếng gỗ, dùng ngón tay miết
mạnh, nếu thấy hạt "2 quằn 3 róc", tức 2 hạt chưa róc vỏ nhưng bị
quằn lại, còn 3 hạt còn lại róc vỏ nhưng không bị quằn là được.
Giã Cốm: Thóc rang xong, người làm cốm đợi
nguội rồi cho từng mẻ, mỗi mẻ khoảng vài kilogam vào cối giã. Thóc được giã đều
và vừa tay mươi phút, thấy có trấu thì xúc ra sảy bỏ trấu rồi lại giã tiếp. Tùy
theo độ non của lúa khi gặt mà người giã cốm sẽ ước lượng, trung bình khoảng 7
lần giã là hoàn tất. Tại làng Vòng, người giã cốm thường giã đến lần thứ 5 thì
phân loại thành 3 loại: cốm rót, cốm non và cốm già, sau đó mới giã riêng từng
loại trong hai lần cuối.
Thành Phẩm
Cốm Làng Vòng: Cuối
cùng, cốm thành phẩm sẽ được gói trong hai lớp lá, và buộc bằng lạt nếp màu
xanh trước khi đưa đến tay người tiêu dùng. Lớp trong là lá ráy xanh và mát giữ
cho cốm khỏi khô và không phai nhạt màu xanh ngọc; lớp ngoài là lá sen có hương
thơm thoang thoảng.
Cứ mỗi lần làm là một lần rút kinh nghiệm, sáng tạo thêm nên
hạt cốm ngày càng xanh, càng mỏng, càng dẻo, càng thơm. Và cốm làng Vòng vượt
qua khỏi lũy tre làng, theo những gói quà, những gánh hàng rong đến với người
thân, đến với người ăn chơi sành điệu, rồi trở thành đặc sản quý tiến vua các
triều Lý (1009-1225), trở thành món ăn tao nhã nổi tiếng của người Tràng An.
Lịch sử
Cốm Làng Vòng: Nghề
làm cốm làng Vòng, bắt nguồn từ truyền thuyết: Vào một mùa thu cách đây cả ngàn
năm, khi lúa bắt đầu uốn câu thì trời đổ mưa to, gió lớn, đê vỡ, ruộng lúa cao
nhất đồng cũng chìm nghỉm. Người làng Vòng đành mò cắt những bông lúa còn non
ấy đem về rang khô, ăn dần, chống đói. Không ngờ cái sản phẩm bất đắc dĩ ấy lại
có hương vị riêng, rất hấp dẫn, khiến người làng Vòng thường hay làm để ăn chơi
mỗi khi mùa thu đến.
Cốm Làng
Vòng – Thương Hiệu đã được khẳng định: Cốm được sản xuất ở nhiều nơi, xong chỉ có cốm làng Vòng
mới là ngon nhất, và là thứ quà tao nhã dịp thu về. Chỉ có cốm của người làng
Vòng, chứ không phải cốm mễ trì, hay nơi khác mới được ca tụng trong thơ ca.
Người làng Vòng có cách làm cốm với bí quyết riêng, chỉ có cốm làng Vòng mới
thật thơm hương, ngọt vị, lên sắc. Cốm làng Vòng, cùng hương hoa sữa, gió heo
may, và những bài hát hòa quyện vào nhau làm lên một mùa thu Hà Nội lãng mạng,
một nét văn hóa đã khắc sâu vào tâm hồn của người Hà Thành xưa và nay.
Thời gian
ăn cốm ngon: Vụ cốm
mùa thu kéo dài tới gần 3 tháng, bắt đầu từ mồng 1 tháng 7 âm lịch trở đi. Muốn
ăn cốm ngon phải đợi đến vụ mùa, bắt đầu từ tháng bảy đến tháng mười. Khi ấy là
vào mùa thu, mùa của đất trời Hà Nội. Độ ngon ngọt thơm mềm và xanh màu tự
nhiên của cốm phụ thuộc vào thời điểm đầu, giữa, cuối vụ. Đến cuối tháng, cốm
mộc là nếp cuối màu hạt to và cứng thường để rang thành cốm khô hay gia giảm,
pha chế ăn tạm đợi mùa sau. Cốm mộc cũng phải có màu xanh của mạ già pha ánh
vàng mới đúng nguyên chất, còn cốm đã bị hồ qua trông xanh tươi mát mắt nhưng
chất lượng pha đắng chẳng còn vị cốm thật. Cốm vòng ăn tươi thì ngon tuyệt còn
mang đi xa cũng vẫn có thể đảm bảo mùi vị chất lượng trong vài ngày nếu như bọc
kỹ bằng cả lá ráy và lá sen.
Các món ăn
từ Cốm: Cốm làng
Vòng tươi ăn ngay, hoặc ăn kèm với chuối, bên ấm trà ngon có lẽ là thanh tao
nhất. Song, Cốm còn có thể làm nguyên liệu để chế biết rất nhiều món ăn như
bánh cốm, xôi cốm, chè cốm… Trong đó, bánh cốm là phổ biến nhất, bánh cốm ngon
phải được làm từ cốm của người làng Vòng.
Cách thức
bảo quản cốm: Cốm
thành phẩm được gói thành hai lớp lá sen. Lớp trong là lá ráy xanh và mát giữ
cho cốm khỏi khô và không phai nhạt màu xanh ngọc thạch quý giá. Lớp ngoài là
lá sen có hương thoang thoảng, thanh cao. Ngoài ra, cốm muốn để lâu ăn dần, có
thể bảo quản ở nhiệt độ dưới 10 độ C, có thể sử dụng ngăn làm đá của tủ lạnh để
bảo quản, thời gian bảo quản không giới hạn. Cốm từ ngăn đá, đóng băng, mang ra
ngoài, phơi trước quạt gió để rã đông 15 phút sẽ trở lại trạng thái tươi, mềm
và dẹo nhưng lức mới làm.